2012 - Detmold - Esir Türkler Araştırması
Almanya coğrafyasındaki Türk Kültür İzleri ile ilgili çalışmaları dikkatle takip edilen IKG Enstitüsü Başkanı Dr. Latilf Çelik bir dizi araştırmalar yapmak için Almanya’nın Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti’nin Detmold ‚ehrine geldi. Uzun y⁄llar ünlü Alman tarihçi Hartmut Heller ile birlikte çalışan Dr. Latif Çelik Almanya Coğrafyasındaki Türk asıllı esirlerin izleri peşinde 35 yılı aşan çalışma yürütmektedir.
Detmold ‚ehrinin Brake köyündeki Katolik Kilisesinin Bahçesindeki Çocuk Türk Esiri Küçük Mustafa’nin mezarında incelemelerde bulunan IKG Enstitüsü Başkanı Dr. Çelik, “Buradaki Küçük Mustafa belkide Avrupa içlerine gelen esir Türklerin en küçü©üdür. Büyük bir ihtimalle ya ailesi ile birlikte, ya da annesinin elinden zorla kopartılarak fidye amaçlı bu topraklara getirilmiştir. Detmold’a gelene kadar bir kaç kişiye satılarak el değiştirmesi de kuvvetle muhtemeldir. Ancak esas olan Türklerin 1683 bozgunu sonrası onbinlerce esir kaybı ve savunmasız halktan toplanarak kaçırılan ve bölünmü‚ aile acısını en ağır şekilde yaşayan millet oldu©udur. Mezar taşından anlayabildiğimiz kadarıyla Küçük Mustafa Tuna‘nın karşı yakasındaki Pe‚te’li Subay Halil Pa‚a’nın çocu©u iken henüz 3 yaşındadır. Bu yaştaki bir çocugun annnesi ile birlikte esir edilmesi kuvvetle muhtemeldir. Mustafa’nın annnesi bir başka şehire esir olarak gitme ihtimali de vardır. Mezar taşındaki bilgilerden bunları anlıyoruz” ‚eklinde konuştu.
Ortaçağdaki esaret konusuna da değinen Dr. Latif Çelik, “Çocuk, kadın demeden evlerinden alınıp uzaklara götürülen insanlardan ancak yüklü fidyeler alınarak serbest bırakılabilirdi. Hürriyetinin bedeli ödenerek geri dönen Türkler olduğu gibi, kimsesiz ve ailesini kaybedenlerden şanslı olanlar zamanla kiliselere bırakılırdı. Avrupa kiliselerine bırakılan bu durumdaki Türk çocuklarının sayısı hiç bir zaman tam olarak bilinemedi. Mustafa ise çocuğu olmayan Alman ailenin sevgilisi konumuna geldi ama, 3 yaşında geldiği Almanya’da sadece 3 yıl yaşayabildi ve 6 yaşında öldü. Mezarı Lemgo şehrinin Brake köyünde bir kilisenin bahçesindedir. Yağmurlu bir günde sadece mezar taşını okşayarak sadece dua edebildik” şeklinde söylerini tamamladı.
Dr. Latif Çelik çalışmalarını tamamlamasının ardından Bieleld Atatürkçüler Derneği lokalinda “Türk - Alman İlişkileri” konulu bir konferans verdi.
Resim: Adnan Öztürk
